Vücudumuzda atar ve toplardamar sistemine ek olarak bir de lenf sıvısı dolaşımı vardır. Atardamarlar kanı kalpten dokulara taşır. Toplardamarlar kanı kalbe, lenfatik sistem de lenf sıvısını toplardamarlara ulaştırır. Renksiz ve şeffaf olan lenf sıvısı, hücrelerdeki aktiviteler sonucu normal olarak oluşan atık sıvıdır. Hücre aralarında biriken lenf sıvısı, lenfatik sistem yardımıyla toplar damarlara taşınır. Lenfödem, bu dolaşımdaki yetersizliğe bağlı olarak lenf sıvısının cilt altında birikimidir.
Lenfödem; kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, venöz yetmezlik, gebelik, hipotiroidi, uzun süre hareketsizlik gibi durumlarda ortaya çıkan ödemden ayrılmalıdır.
Lenfödem, lenfatik sistemin gelişimsel anormalliklerinden (primer lenfödem) veya lenfatik sistemin enfeksiyonu, travmatik olaylar, yanıklar, kanser cerrahisinde lenf nodlarının çıkarılması ya da radyoterapisi gibi sonradan lenfatik sistemin hasarlanmasından (sekonder lenfödem) kaynaklanabilir ve her yaşta ortaya çıkabilir. Aşırı lenf sıvısının dokularda birikmesi, hücresel fonksiyonları bozabilir; proteinden zengin olduğu ve dolaşımı bozduğu için enfeksiyon oluşumuna zemin hazırlayabilir. Ayrıca kozmetik deformitelere, fonksiyonel kayıplara ve psikolojik bozukluklara neden olabilir. Hastanın ev, iş, sosyal ve seksüel yaşamını dolayısıyla da yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Lenfödem genellikle kronik, tedavisi zor bir durumdur; erken tanı ve erken tedavi çok önemlidir. Doğru tedavi yöntemleri kullanılarak hastalığın yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkileri engellenebilir.
Kompleks dekonjestif terapi (KDT), günümüzde lenfödem tedavisinde etkinliği kanıtlanmış olan standart tedavi yaklaşımıdır ve beş aşamadan oluşmaktadır: Eğitim, Cilt bakımı, Manuel lenf drenajı, Kompresyon (basınç) tedavisi, Egzersiz
Eğitim: Lenfödem oluşum mekanizması, lenfödemi iyileştirecek ve kötüleştirecek durumlar konusunda bilgilendirme
Cilt bakımı: Ödemden dolayı nemini kaybeden cildin, nemini tekrar kazanmasına yönelik uygulamalar, enfeksiyonlardan korunma, açık yara varsa yara bakımı
Manuel Lenf Drenajı(MLD): Amacı lenf sıvısını lenf dolaşımına katarak ödem miktarını azaltmak olan, lenf anatomisine uygun olarak elle yapılan, ritmik ve yavaş bir masaj uygulaması
Kompresyon tedavisi: MLD ile elde edilmiş hacim azalmasının devamı için özel üretilmiş bandajlar veya bası giysileriyle yapılan uygulama
Egzersiz: Sıvı drenajına yardım etmek için uygulanan düzenli, ritmik egzersizler
Kompleks dekonjestif tedavi programı, 2 fazdan oluşur:
Fizik tedavi ünitesinde tedavi fazı: Ödemin azaltılması veya tamamen giderilmesi amaçlanır. Cilt bakımı, lenf drenajı ve özel bandajlama yapılır; yoğunluk, süre ve sıklığı kademeli olarak arttırılan egzersiz programı düzenlenir.Gerektiğinde, pnömotik kompresyon cihazı denen dolaşım arttırıcı cihaz uygulanabilir. Terapi, haftanın 5 günü ortalama 1-2 saat sürer. Toplam terapi seansına 1 kür denir. 1 kür, 15-20 seanstan oluşur. Eğer lenfödem bir kürde yeterince boşaltılamazsa 2. ve 3. kürler yapılabilir. Maksimum çap azalması sağlandığında bası giysisi verilerek idame fazına geçilir.
Evde uygulanan idame fazı:Lenfödem tedavisi biten kişinin öğrendiklerini uygulamaya devam ettiği bölümdür. Cilt bakımı, kendi kendine masaj, egzersiz, basınçlı giysilerin düzenli giyilmesi, gerekirse gece bandaj uygulamasını içerir. Hasta bu fazda düzenli aralıklarla takip edilir.
